Ustanowiono dnia: 15 lipca 1976 r.

Ustanowiony uchwałą Prezydium Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa celu wyróżnienia osób i jednostek organizacyjnych zasłużonych w upamiętnianiu miejsc pamięci. Odznakę medalu stanowi krążek o średnicy 32 mm; na awersie cała powierzchnia podzielona jest regularnymi ośmioma wypukłymi promieniami-żebrami, a pośrodku nałożona jest Odznaka Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej w postaci prostokątnego trapezu o podstawie 11 mm , wysokości 25 mm , boku górnym 6 mm; odznaka ta posiada w srebrzystym obrzeżu tło z czarnej emalii, na nim od góry pionowo dwa srebrzyste miecze grunwaldzkie, u dołu znicz srebrzysty z trzema płomieniami z czerwonej emalii. Na rewersie zawarty jest wypukły , sześciowierszowy napis: RADA/ OCHRONY/ POMNIKÓW/ WALKI/ I MĘCZEŃSTWA; w zależności od stopnia Medalu , odznaka jest pozłacana lub posrebrzana-oksydowana. Odznaka zawieszona jest na wstążce koloru czerwonego o szerokości 34 mm z pięcioma pionowymi paskami w kolorze białym , po 2 mm szerokości każdy.